მკითხაობს ბოშა

გზა საზღვრებს გარეშე

საუბრები, რომელიც ქუთაისის მახლობლად მდინარე რიონის სანაპიროსთან ისმის, არც ქართულია, არც რუსული, არც სომხური და აზერბაიჯანული. ეს უფრო მათი ნაზავია, რომელსაც თავად მოსაუბრენი ყირიმულ-რომანულს უწოდებენ.

თუმცა ყირიმი ,,უცხო ენაზე» მოსაუბრე ბოშათა მხოლოდ დაუსრულებელი მოგზაურობის საწყისი წერტილია და არა სამშობლო.

,,სამშობლო არ მაქვს და არც არასდროს მქონია. არ მაქვს არც სახლი, არც მისამართი. გუშინ სხვაგან ვცხოვრობდი, დღეს აქ ვარ. რუსეთი, Aაზერბაიჯანი, საქართველო... იქედან მოვედი და აქეთ წავალ», - დამტვრეული რუსულით, მაგრამ მაინც ისე, თითქოს ხელის გულზე კითხულობდეს, ამბობს ბოშათა ბანაკის მეთაური ზინა.

ზინას თორმეტკარვიანი მატრიარქალური ბანაკი აქვს ჩაბარებული, თუმცა მანაც კი არ იცის ზუსტად, ამ კარვებში რამდენი კაცი ათენ-აღამებს.

,,დღეს ერთია, ხვალ სხვა. მოდიან და მიდიან. აბა, რას გაიგებ», _ კარვებს გაყურებს ზინა, თითქოს მომსვლელ-წამსვლელთა გზებს ნაჭრის კედლებზე კითხულობდეს.

,,იმერეთში, ბოშების რაოდენობის შესახებ მხოლოდ მარჩიელობა თუ შეიძლება. სტატისტიკურმა სამსახურემა მათი აღწერა რამდენჯერმესცადეს, მაგრამ მათივე ცხოვრების წესის გამო ვერ შეძლეს. რთულია მათი ნდობის მოპოვებაც. სხვადასხვა ტიპისა და შინაარსის სოციოლოგიურ გამოკითხვებში მონაწილეობაზე ისინი, როგორც წესი უარს ამბობენ.

,,მე ზინა ვარ _ კეთილი მარჩიელი, ეს სახელიც არის და გვარიც. საბუთები არასდროს მქონია, ისე როგორც აქ მყოფთა უმრავლესობას. ეს საზღვარზე პრობლემებს არ მიქმნის. თუ გზაა იქ საზღვარი რას დაგვაკავებს», _ გვერდით მდგომ ბოშას იმოწმებს ზინა. ისიც უხმოდ, მხოლოდ თავის ქნევით აძლევს დასტურს, თითქოს ხმის ამოღება ჟურნალისტებთან მკითხაობის რიტუალს ხელყოფს. 

ზინას ირგვლივ შეკრებილი ბოშები მეთაურს სულგანაბული უსმენენ. გეგონება ამბები, რომელსაც იგი ყვება სხვებს გადახდენოდეთ. ზინა კი მარჩიელობას განაგრძობს.


ბოშათა კომფორტი

,,რამდენიმე თავშალი, თითო ხელი ტანსაცმელი, კარავი და გიტარა _ ეს არის სულ ჩვენი ქონება, რომელსაც ერთი ადგილიდან მეორეზე გადასვლისას თან დავატარებთ.», _ თითებზე ისე ითვლის ბანაკის ,თავიქალი» გეგონება რიტუალს განაგრძობსო. მერე საჩვენებელის დაქნევით გვაფრთხილებს, რომ ჩამოთვლილი ავლა დიდება თვალშეუხებელია.

,,ჩემს კარავში აბა რა გესაქმება?! არც ბანაკის გადაღება შეიძლება. ხომ ყველაფერს გიყვები! რა სიტყვები არ გყოფნის?!», _ მკითხაობის ცუდი პროგნოზივით ამბობს ზინა.

მკითხავის საუბარს ხალისს გიტარის შეხსენება უბრუნებს.

,,ცეცხლთან ცეკვას რა დღესასწაული ჭირდება. ღამე, გიტარა და სასმელიც საკმარისია. ესენი კი ნამდვილად არ გვაკლია», _ თვალებში ცეცხლი უჩნდებათ ბოშებს.  

,,საერთოდ არაფერი გვაკლია... რიონი დღეს იმისთვის მოედინება, რომ ჩვენი სარეცხი დარეცხოს. ეს ხეებიც ჩვენი მოსვენებისთვის დარგეს. საჭმელიც კი ბანაკში თავისი ფეხით გვაკითხავს.»

ბოშათა ბანაკს მათივე დელიკატესი ზღარბები ხშირად მართლაც თავისი ფეხით აკითხავენ და მერე უეკლოდ შამფურებზე იბრაწებიან.

,,ზღარბის ხორცი ძალიან სასარგებლოა», _ შელოცვასავით ამბობს ზინა და მკითხაობას განაგრძობს.


კეთილი მეზობლები

სოფელ რიონის მაცხოვრებლებმა ბოშათა ბანაკი მდინარის სანაპიროსთან მას შემდეგ აღმოაჩინეს, რაც სოფლიდან მონადირე ძაღლებმა ზედიზედ დაიწყეს გაქრობა.

,,ექვსივე დაკარგული ძაღლი მათთან ვიპოვეთ. ციგნებმა ისეთი სახით გადმოგვაბარეს ნაპოვნი, ,,შემთხვევით დაკარგული ძაღლების შეფარებისა და პატრონობისთვის» სულ მადლობები ვუხადეთ», _ საკუთარი საქციელის უკვირს სოფლის მკვიდრ გიორგის.

,,უნდა ვაღიარო, რომ სხვა ნივთები სოფლიდან არ დაკარგულა, ძაღლები კი როგორც ჩანს ზღარბზე სანადიროდ ჭირდებოდათ», _ დასძენს იგი.

მართლაც რიონისპირა ბოშათა ბანაკში დღესაც ბავშვებს ბანალშემოსილი ძაღლები ჭარბობენ. ჩანს მათთვის ჯერ პატრონებს არ მოუკითხიათ.

სანაცვლოდ ზინას მკითხაობის მსურველი მეზობლები ხშირად აკითხავენ.

,,მეზობლებს უყვარვართ. ჩვენ ხომ არავის არაფერს ვუშავებთ. საქართველოში კეთილი, მოწყალე ხალახი ცხოვრობს, ამ ქვეყანას ექვსი თვის განმავლობაში სწორედ ამიტომ შემოვრჩით», _ ხელებს ცისკენ იშვერს მარჩიელი და მკითხაობას განაგრძობს.


უსახელო ღმერთი

,,მკითხაობას ნიჭი უნდა, ყველას ეს არ შეუძლია. სხვები თავს სხვა საშუალებით ირჩენენ: ვაჭრობენ, ხელოსნობენ, ან უბრალოდ ხელს სამათხოვროდ იწვდიან. საბედნიეროდ ყველა ამ საქმეში გვიმართლებს, ღმერთია მოწყალე», _ განაგრძობს ზინა.

,,მოწყალე ღმერთს» კი ზინას გვარის არ იყოს, სახელი არ აქვს.

,,ღმერთი ერთია! რომელ ქვეყანაშიც ვართ, ღმერთს ლოცვით, იმ ქვეყნის ტაძრიდან ველაპარაკებით. მთავარია უფალი გიყვარდეს და მასაც უყვარდე «, _ მისტიკურობა ემატება ზინას ხმას. 

თუმცა გაცილებით უფრო მისტიკური ბოშა ქალების მაჯებსა და მტევნებზე ამოსვირინგებული წარწერებია. მათი წყალობით ბოშების სასიყვარულო წარსულისა და აწმყოს შეტყობას ნათელმხილველობა არ ჭირდება. მაგალითად ,,ჯემალე» ჯერ კიდევ სასურველი მამაკაცია, რასაც ვერ ვიტყვით ჩამწარებული სიყვარულივით სიმწრით გადაჩხაპნილი სახელის ,,რ......ი»-ს პატრონზე, რომელსაც ყოფილ საყვარელზე წარუშლელ კვალად მხოლოდ სახელის ორი ასო დაუტყვია.
 
,,ქორწილებიც გვაქვს და გაყრებიც», _ ზოგადად ამბობს ზინა, რომელსაც
საკუთარ სიყვარულზე საუბარი არ სურს.

,,თუ გინდა შენს სიყვარულზე მოგიყვები», _ გვთავაზობს იგი.
 
,,სხვა დროს?! ,,სხვა დრო» აღარ იქნება! ხვალ-ზეგ ბათუმისკენ წავალთ. აი, კარტს გავშლი და რომელ დღესაც გვეტყვის, იმ დღეს გავემგზავრებით «, _ ისევ მკითხაობს ბოშა.

ნივთები და ჟურნალისტები

რაში შეიძლება გამოვიყენოთ ,,ზაპოროჟეცი”? 

თან დანგრეული?! – იტყვით ჯართში ჩასაბარებლადო, მაგრამ ნუ იჩქარებთ. ჩემ ეზოშიც იდგა ერთი ასეთი ზაპოროჟეცი. იდგა და ნაწილებად დაშლას ელოდა. ერთ მშვენიერ დღეს კი აამუშავეს და საპასუხისმგებლო დავალების შესასრულებლად ზედ ,,ფრონტის წინა ხაზზე” გაამწესეს.

იმ დღეს საჩხერის რაიონში ახალი ჟურნალისტური დავალების შესასრულებლად უნდა გავმგზავრებულიყავით, მაგრამ ასეთ დროს სამგზავროდ განკუთვნილი ,,06» მოულოდნელად მწყობრიდან გამოვიდა. სანაცვლოდ ,,ზაპოროჟეცი” დაიქოქა და ისიც საჩხერემდე არ გაჩერებულა.

საჩხერის რაიონში მშვიდობით ჩასულებმა საჭირო ინფორმაციის მოპოვება კი შევძელით, მაგრამ ფოტოების გადაღებაზე სასტიკი უარი გვითხრეს. ჩვენ აკრძალვას დავემორჩილეთ და მასპინძელს დავემშვიდობეთ.

,,მასპინძელს”, რომელსაც ვერაფრით წარმოდგინა ,,საპატიო სტუმრები” ,,ზაპოროჟეცით” თუ გადაადგილდებოდნენ, დანგრეული მანქანისათვის ყურადღება აღარ მიუქცევია. ზაპოროჟეცი კი მთელი დღის განმავლობაში საჩხერის რაიონში ხრიგინ-ხრიგინით გადაადგილდებოდა და ფარულ ფოტოგადაღებას ფარად ეფარებოდა.

რაში შეიძლება გამოვიყენოთ დიქტოფონი?

იტყვით – ხმის ჩასაწერადო, თუმცა მე პირადად ამაზე არ შევჩერდებოდი. იმ უცნაურ რესპონდენტს, ისე მოხდა რომ, ფოტოაპარატის გარეშე ვეახელი. ,,უცნაური რესპონდენტი” კი ინტერვიუზე ვერაფრით დავითანხმე. ,,თუ სამუშაო პროცესში არ გადამიღებთ და ილუსტრაციებს არ დაბჭდავთ სიტყვასაც არ დავძრავ”, - განმიცხადა მან. რა უნდა მექნა ავდექი და დიქტოფონის ,,სტოპ” ღილაკი იქამდე ვაწკაპუნე სანამ ჩემი რესპონდენტი პოზირებით არ დაიღალა. როცა მეორე დღეს იმავე რესპონდნტს ფოტორეპორტიორი ეწვია და განუცხადა - ,,გუშინდელი კადრები გაგვიფუჭდა ხელახლა უნდა გადაგიღოთო” - ,,უცნაურს” არ გაკვირვბია მეტიც ბრძნულად განუცხადა: ,,მეც მივხვდი, რომ იმ ფოტოაპარატს ცოტა უჭირდაო”.

რაში შეიძლება გამოგვადგეს საწერკალამი?

იტყვით ინფორმაციის ჩასაწერად, განსაკუთრებით მაშინ, როცა დიქტოფონი ფოტოაპარატის მაგივრობას წევსო! გიპასუხებთ, რომ არა მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში.

იმ საბედისწერო დღეს ერთ-ერთ პრესკონფერენციას ვესწრებოდი – რაღა თქმა უნდა გაშუქების მიზნით. სხდომის მიმდინარეობისას ცოტა ხნით აუდიტორიის დატოვება და ყველასთვის საჭირო ოთახში გადანაცვლება მომიხდა. ტუალეტის კარი შესვლისას საგულდაგულოდ ჩავკეტე, მოგვიანებით კი ვეღარ გავაღე. კლაუსტროფობია მოძალებულმა და დაფეთებულმა ხელი გულზე მივიდე და აღმოვაჩინე, რომ გულისჯიბეში სხდომათადარბაზიდან გამოყოლილი ჩემი ერთგული საწერკალამი მედო. კალმის გულმა ჩემი გული გადაარჩინა, გასაღების მაგივრობა გასწია და ტუალეტის ტყვეობიდან მიხსნა.

დასკვნისათვის:

,,ოჯახი ხრამიაო” - ამბობენ. მე კი ვფიქრობ ჟურნალისტის ჩანთა უფრო დიდი ხრამია. ჩაყარეთ მასში რაც შეიძლება მეტი ნივთი, დაძარით თუნდაც ,,ზაპოროჟეცი” და ყველაფერი გამოგივათ.

კაკულიობას რა უნდა

დღეს 24 ოქტომბერია, მაგრამ ზუსტად ვიცი რა მოხდება 31 ოქტომბერს თბილისში. ახალგაზრდების და არა მხოლოდ ახალგაზრდების ნაწილი Halloween-ს აღნიშნავს, თანაც შარდენზე და თანაც ისე, რომ პროცესში სიონის ეზოც ჩაერთოს. იქ კი, ბოლო დროს მომხდარი ამბებით გაღიაზიენბული მართლმადიდებელ მშობელთა ნაწილი ვეღარ შეიაკავებს თავს და დაიწყებააააა. და პოლიცია იქნება სანახაობის სადარაჯოზე! ტალემედიის ნაწილი ამაზე დადუმდება, სანაცვლოდ გადაღებული კადრები Youtobe-სა და facebook-ზე გახდება პოპულარული და მათ ,,ექსკლუზიურად” აღმოაჩენს დიიიიდად მოძეული ჟურნალისტი. ინტერენტში აღმოჩენილი კადრები კვირის ტოპნიუსად იქცევა და დაიწყებაააა... დავიღალე!

ქუთაისში ,,ანტიგონე” დამარხეს

და ,,კრეონტიც” ზედ მიაყოლეს! 

BLOGიკურად თუ ვიმსჯელებთ, ეს კარგი არავისთვისაა.

ველოდი, რომ სეზონს (ჩავისუნთქოთ) ქუთაისის ლადო მესხიშვილის სახელობის აკადემური თეატრი (ამოვისუნთქოთ) სპექტაკლ ,,ანტიგონეთი” გახსნიდა, მაგრამ ჟან ანუის ეს პიესა ამ თეატრის იმ კულისებში, ისე დაიდგა და ,,ჩაბარდა”, ჩემს გარდა თეატრის გარეთ არც კაცის და არც ქალის შვილს უნახავს.

მე ვინ ვარ ასეთი და, პატივი რით დავიმსახურე და, დათოს მთავარი ნახევარი. თავის მხრივ დათო ამ სპექტაკლში ერთ-ერთ როლს თამაშობდა, მავანი რომ ,,მეორეხარისხოვანს” უწოდებს ისეთს. ამ პოსტსაც აქ იმიტომ ვწერ, რომ სტატიად ვერ დავწერდი, რადგან უკევ 9 წელია (დიდუუუ რამდენია) დათოს ვარ მიკერძოვებული. თუმცა ამ მიკერძოვების მიუხედავად, აქვე ვიტყვი რომ იმ სპექტაკლში ერთადერთი ჩემი ქმრის სცენა არ მომეწონა (დათოც აღიარებს, რომ როლი დასამუშაეებელი აქვს).

დათო რომ ჩემი ქმარი არ იყოს, ერთი რომ დედაჩემს გაუხარდებოდა (ვხუმრობ) და მეორეც ამას სტატიად დავწერდი. და მაშინ ვიტყოდი, რომ (ჩავისუნთქოთ) ყველაზე სხვაგვარი ანტიგონე დამარხეს. რომ ეს იყო ჰიმნი ერთდროულად თავისუფლებასა და შეზღუდულობაზე. რომ ეს სპექტაკლი გარწმუნებს, რომ ბრძოლა ორივე მიმართულებით გამართლებულია - თავისუფლებისთვისაც და სხვისი უფლებისთვისაც. ვიტყოდი, რომ ეს იყო უძლიერესი წარმოდგენა, რომელიც ერთი ამოსუნთქვით ,,იკითხება”; მოქმედება, სადაც ანტიგონეც მართალია და კრეონტიც და რომ ყველაზე დიდი სიმართლე, ორივე ამ მხარის სიმართლეა ერთად აღებული. მსახიობებზეც ვიტყოდი, ძალიან ძლიერ მსახიობებზე _ ნინო ჭოლაძესა და დავით როინიშვილზე (სხვა დათოა, ჩემი ქმარი არ გეგონოთ), სხვა მსახიობებზეც ბევრს დავწერდი, რადგან მე თბილისში ჩამოსულ ქუთაისელს მეამაყა იმ ქალაქის კულტურით, რომელიც დღეს მხოლოდ ქურდულ ყოფასთან ასოცირდება (ამოვისუნთქოთ)... მაგრამ ამეებს ვერ ვიტყვი, რადგენ ეს ხომ ჩვეულებრივი პოსტია, რომელსაც საერთოდ არ ეკუთვნის და არც უხდება ის ტერმინოლოგია, ამ აბზაცში რომ გამოვიყენე. და რაც მთავარია, სპექტაკლი ჩემს გარდა არავის უნახავს (ეს კი ვთქვი უკვე, მაგრამ გავიმეორებ _ გამეორება ცოდნის დედაა).

მე ბოდიში და, რეჟისორი აქამდე არც კი მიხსენებია. არადა მგონი სპექტაკლის აფიშებზე არგადასვლის მიზეზი სწორედ ისაა, რომ რეჟისორი მამუკა ტყემალაძეა წარმოიდგინეთ აფიშა წარწერით - რეჟისორი ტყემალაძე (თქვენს წარმოდგენებს აღარ შვეაწუხებ, თორემ ამ სპექტაკლში დაკავებულ მსახიობებსაც კარგი გვარები აქვთ). ალბათ სწორედ ამ ,,წარმოდგენით” იხელმძღვანელა ხელმძღვანელობამაც, თორემ სხვა რა მიზეზი უნდა იყოს უკვე დასრულებული, ძალიან საინტერესო და განსხვავებული წარმოდგენის არ წარმოდგენის. 

კარგია ის არის, რომ დაბრკოლებების მიუხედავად, შედეგიდან გამომდინარე, ტყემალაძე არ გადაგვარდა ანუ გვარი არ გამოიცვალა. ( თეატრის ხელმძღვანელობა თუ არა, ARTერი-ა მაინც წამხედურობით ითხოვს ,,კეტჩუბიან” გვარებს ტყემლიანი საწებლის ნაცვლად). არ მიყვარს კაცი გადაგვარების გზას რომ ადგება. რაც შეეხება დამარხულ ,,ანტიგონეს”, BLOGიკურად თუ ვიმსჯელებთ, ასეთი რამეები დიდი ხნით ვერ იმარხებიან, მათ ვინმე ,,მაინც ამოთხრის”. 

უნაყოფო ხის ნაყოფი

როცა ერთ-ერთ გაზეთში შტატიანი თანამშრომლობა პირველად შემომთავაზეს მხოლოდ მეორე კურსის სტუდენტი გახლდით. ზუსტად ისეთი ვიყავი როგორც ჩვიდმეტი წლის დამწყებ ჟურნალისტს შეეფერება: საკუთარ ძალებსა და სიმართლეში მეტისმეტად დარწმუნებული, ზედმეტად ენერგიული და ძალიან ამბიციური. 

როცა გაზეთის რედაქტორმა განმიცხადა, რომ შემეძლო ჩემი ასაკის მიუხედავად ნებისმიერ თემაზე მეწერა, უჩვეულოდ არ მომჩვენებია. არც რედაქტორს ეხამუშა, როცა სამუშაოდ პოლიტიკის სფერო შევარჩიე.

დროც შესაფერისი იყო – საპარლამენტო არჩევნების წინა პერიოდი. მეც ლექციებიდან პირდაპირ კანდიდატებისა და პარტიების წინასაარჩევნო ღონისძიების გასაშუქებლად გავრბოდი ხოლმე. 

იმ დღეს გაქცევა არსად მომიწია. ლექციიდან გამოსულმა აღმოვაჩინე, რომ ერთ-ერთი მაჟორიტარი დეპუტატობის კანდიდატი, რომელიც წინა მოწვევის პარლამენტის დეპუტატიც გახლდათ სტუდენტებთან წინასაარჩევნო შეხვედრას უნივერსიტეტის ეზოში მართავდა.

კარგი სტატიისთვის გემრიელი დეტალები ლანგრით მომართვეს: მაჟორიტარი დეპუტატი, რომელსაც საპარლამენტო მოღვაწეობის ოთხი წლის განმავლობაში არც ქალაქისთვის და არც სტუდენტებისთვის არაფერი გაუკეთებია, ახალგაზრდა ელექტორატს კვლავ ხმის მიცემას თხოვდა. 

სტუდენტებმა დეპუტატობის გახანგრძლივების მსურველ კანდიდატს შავი დღე აყარეს. რეპლიკებს, ფრაზებსა და შეძახილებს ბლოკნოტში გულმოდგინედ ვინიშნავდი. უკვე ვიცოდი, რომ რამდენიმე საათში რედაქციას ახალ ცხელ რეპორტაჟს მივაწვდიდი.

რეპორტაჟი, რომელიც უნივერსიტეტის ერთ-ერთ აუდიტორიაში დავწერე მზად ერთ საათში მქონდა. მასალას მხოლოდ სათაური აკლდა. მის ძიებაში აუდიტორიის ფანჯრიდან გადავიხედე და სათაურიც დავინახე. 

ხე, რომლის ჩრდილშიც კანდიდატი სტუდენტებთან შეხვედრას მართავდა და რომელიც ფანჯრიდან მშვენივრად ჩანდა უნაყოფო იყო.

მოგვიანებით თვით უნივერსიტეტის მებაღესაც კი გაუჭირდა ეთქვა რა ჯიშის ხესთან გვქონდა საქმე. ,,რა გითხრა შვილო ეს ხე სულ მწვანეა. ამის ყვავილი ან ნაყოფი არასდროს მინახავს», _ მითხრა მან. ,,სწორედ ისეა როგორც ჩვენი დეპუტატი», _ გავიფიქრე მე და რეპორტაჟს ახალი დეტალი სათაურითურთ მივამატე. 

რეპორტაჟი სათაურით უნაყოფო ხე ახალ ნომერში დაბეჭდილ მასალებს შორის ყველაზე რეიტინგული აღმოჩნდა. მაგრამ სწორედ მასალის გამოქვეყნების შემდეგ გავარკვიე ის, რაც ჩემი თანაქალაქელების უმრავლესობამ კარგად იცოდა: დეპუტატობის კანდიდატი უშვილო იყო. სამწუხაროდ ჩემი შედარება მკითხველთა უმრავლესობამ პირდაპირი მნიშვნელობით გაიგო. რაც უფრო სამწუხაროა რეპორტაჟი ამისთვის არავის დაუწუნებია.

მიუხედავად იმისა, რომ მაშინ ჟურნალისტური ეთიკის ბევრი არაფერი გამეგებოდა თავს მაინც დამნაშავედ ვგრძნობდი.

მას შემდეგ მედიაში ბევრი არაფერი შეცვლილა. ჩვენში რედაქტორთა ერთი ნაწილი დამწყებ ჟურნალისტებს დღესაც ხალისით იწვევს სამუშაოდ დაბალი ანაზღაურებითა და ერთადერთი პირობით - ,,წერე რაც გინდა ოღონდ გაზეთის გვერდი შეივსოს”. დამწყებთა შორის ბევრი ჩემი სტუდენტიცაა მათ კარგად იციან უნივერსიტეტის ეზოში მდგარ ხესთან დაკავშირებული ჟურნალისტური ისტორია, რომელიც მათსავე ლექტორს გადახდა თავს.

ახსოვთ რჩევაც ,,გადაამოწმეთ ყველაფერი, თვით უწყინარი შედარებაც კი”.

მოხუცი და მთა

ვალოდია გერლიანს პირველად თითქმის ერთი წლის წინ შევხვდი. მხარბეჭიანი, დაწყობილულვაშიანი მოხუცი, რომელზეც ვერაფრით იფირებდი, რომ მისი ასაკი 80 წელს აღწევდა, ქუთაისში კოდორიდან დევნილთა ბოლო ნაკადს ჩამოყვა.

2008 წლის აგვისტოს ომის დროს დასავლეთ საქართველოს ეს ქალაქი დევნილებს მთელი საქართველოდან იღებდა, თუმცა მეტი ნაწილი სწორედ ე.წ. ,,ზემო აფხაზეთიდან» _ კოდორის ხეობიდან იყო, რომლიც დღემდე ოკუპირებულია.. მაშინ საქართევლოში შექმნილი ექსტრემალური სიტუაციის გამო ძირითადად ოპერატიული იფნორმაციის მოპოვებითა და გავრცელებით ვიყავი დაკავებული, ამიტომ ვალოდია გერლიანის ვრცელი კომენტარები ვერც ჩემს მასალაში მოხვდა.

ვალოდია კი საშინლად ბრაზობდა, ამბობდა, რომ მეომარ კაცს, რომელსაც წლების განმავლობაში ხეობის დაცვა არ გაჭირვებია, სახლი უბრძოლველად დაატოვებინეს. მთიდან ფეხით ჩამოსული მთასავით კაცი, იდგა და სხვა დევნილებისგან განსხვავებით, ჟურნალისტებს, თავშესაფრის ძებნის ნაცვლად, იმაზე გვიყვებოდა, თუ ,,როგორი სირცხვილი აჭამა საკუთარმა ხელისუფლებამ».

ვალოდიას იმ დღეს ბევრი ვერ ევსაუბრე, თუმცა გადავწყვიტე, რომ მასთან აუცილებლად დავბრუნდებოდი. დაბრუნება კი მხოლოდ ერთი წლის თავზე შევძელი. 

ამ დროისთვის ვალოდია სხვა კოდორიდან დევნილებთან ერთად საქართველოს ხელსიუფლაბას ქუთაისში ახლადგარემონტებულ კორპუსში შეესახლებინა. მთა-გორიანი და სალ კლდეებიანი ზემო აფხაზეთის დიდი სოფლები, მათ შორის სოფელი აჟარაც, საიდანაც ვალოდიაა, მთლიანად ამ ერთ კორპუსში დაეტია. ვალოდია გერლიანი აქ 53-ე ოთხაში ცხოვრობს. 

53-ე ოთახი მართლაც მხოლოდ ერთი ოთახი აღმოჩნდა, რომლის კუთხეში მდგარ საწოლზე ვალოდიას ეძინა. იგი ნაკლებად გავდა იმ მთა კაცს, რომლიც ერთი წლის წინ მთიდან ჩამოვიდა. ვალოდიას ქალიშვილს მზეონას მისი გაღვიძება გაუჭირდა.

,,ამ ერთ წელიწადში ორი ინფარქტი გადაიტანა, ახლა წამლები აქვს დალეული, და გაღვიძება უჭირს. იქნებ სამი საათის შემდეგ მოხვიდეთ», _ ითხოვა მზეონამ.

სამი საათის შემდეგ ვალოდია კოხტად ჩაცმული და ფეხზე დამდგარი დაგვიხვდა, თუმცა მის დგომასაც და ხმასაც სისუსტე შეპარვოდა. ზღვის დონიდან 1500 მეტრის სიმაღლეზე მდებარე სოფელ აჟარაში დაბადებიდან მცხოვრებ კაცს, ზღვის დონიდან 300 მეტრზე მდებარე ქუთაისში ერთი წლის ცხოვრებას თავისი კვალი სახის ფერზეც კი დაეტყო. ექიმებსაც ის დაუსკვნიათ, რომ ვალდია გერლიანის, რომელსაც ექიმი დევნილობამდე არასდროს დაჭირვებია, მოულოდნელი ავადმყოფობის მიზეზი ,,კლიმატისა და კვეიბის რაციონის მკვეთრი ცვლა და ნერვული სტრესი» იყო.

აჟარაში ვალოდიამ დიდ ეზო-გარემოსთან და სამ სახლთან ერთად, 10 ძროხა, 12 ხარი, 30-მდე შინაური ფრინველი და 10 ჰექტარი სახნავ-სათიბი დატოვა, 200 ძირი კაკლის ხითა და ვაშლის პლანტაციით, სადაც 20 ტონაზე მეტი ხილი იკრიფებოდა. ამ ქონების წყალობით მიღებული კვების რაციონი არაფრით გავს ჰუმანიტარული დახმარებით მიღებილ ფქვილს, შაქარს, მაკარონსა და ზეთს, რომლიც ვალოდიას ახლა თვეში ერთხელ ეძლევა. სხვა დევნილების მსაგვსად ვალოდასაც დღეს 28 ლარიანი შემწეობისა და 75 ლარიანი პენსიის ამარა, ოთახში გამოკეტილს უწევს ცხოვრება. მაგრამ ვალოდიას დღესაც გაჭირვებაზე საუბარს, კოდორის ხეობაზე საუბარი ურჩევნია:

,,შვილო, კოდორი აუღებელი ხეობა იყო. იქ ბუზიც კი ვერ შეფრინდებოდა, ჩვენი ნებართვის გარეშე», _ ნელი საუბრით გვიხსნის მოხუცი, _ ,,საზღვარზე გადმოსასვლელი ყველა ბილიკი ზეპირად ვიცოდით. მე სანამ ასაკი მომემატებოდა, ბატალიონ ,,მონადირეს» ვმეთაურობდი.Kკაციც და ქალიც ხეობაში მეომარი იყო და ასე შევძელით 16 წლის განმავლობაში ხეობის დაცვა. მაგრამ ორი წლის წინ ჩვენმა პრეზიდნეტმა ბატალიონი ,,მონადირე» განაიარაღა და ყველას იარაღის ჩაბარება მოგვთხოვა. ჩვენც დავემორჩილეთ, რადგან გვეგონა, რომ ქართული პოლიცია უკეთ დაგვიცავდა», _ საუბარში ღელვა ემატება მოხუცს, რომელიც 2006 წლის მოვლენებს იხსენებს, როცა მიხეილ სააკაშვილმა კოდორის ხეობაში ადგილობირვეით დაკომპლექტებული შეიარაღებული ფორმირება ,,მონადირე» განაიარაღა, კოდორის ხეობას ზემო აფხაზეთი დაარქვა და საქართევლოს პოლიციის კონტროლს დაუქვემდებარა.

,,და რა მოვიღეთ: წინ ჯარი გამორბოდა, მთავრობასთან ერთად და უკან ხალხი მოვზდევდით. უიარაღოებს თავის დაცვაც კი არ შეგვეძლო.Aარავის გავუფრთხილებივართ, ყველაფერი მოულოდნელად დაბომბვით დაიწყო და აფხაზურ-რუსული ჯარის შემოსვლით დამთავრდა. რატომ მოგვექცნენ ასე, რატომ მაჭამეს ასეთი სირცხვილი ამ სიბერეში?», _ მკითხა მოხუცმა და თავი ძირს დახარა.

ყველა კოდორელი ხეობის ოკუპირებას მართლაც საკუთარ სირცხვილად აღიქვამს. ამ კორპუსის მაცხოვრებლებიც, ვალოდიას მსგავსად დაკარგული სახლ-კარისა და ხეობიდან წამოსვლის გამო გიბოდიშებენ. წუხან, რომ ტრადიციული სვანური კერძებით ვერ გიმასპინძლდებიან და ეს წუხილი იმდენად გულწრფელია, რომ თვით ვალოდიასაც თავს ძირს ახრევინებს.

ვალოდიაც სხვა დევნილების მსგავსად იმაზე ფიქრობს, რა ხდება ახლა შინ? მოსავლის აღების დრო ახლოვდება, ვინ აიღებს მის მოსავალს? ან გასულ ზამთარს სახლის სახურავმა როგორ გაუძლო? დატოვებულ საქონელზე აღარ ფიქრობს, ,,ძროხებს და ხარებს ვინ დააყენებდა, ან შეჭამდნენ რუსის ჯარისკაცები, ან გაუყენებდნენ აფხაზეთის გზას», _ ვარაუდობს ვალოდია. მისი აზრით სახლებსაც უკვე გაძარცვავდნენ, ,,საწოლიც რომ არ დამხვდეს, იატაკზეც კი უფრო გემრელად დავიძინებდი, ვიდრე აქ მძინავსო», _ ამბობს მოხუცი.

,,მთავრობა აქაც დაგვპირდა დასამუშავებელი მიწის გამოყოფას და ერთი ძროხის ჩუქებას. Eეგეც რომ მომცენ, გულს გადავაყოლებდი. მაგრამ ჯერ არაფერი ჩანს. მარტო თოხები და ბარები დაგვირიგეს და კი მაქვს შენახული. აბა ასფალტს ხომ არ გავთოხნი», _ მუშაობა ენატრება მოხუცს.

შრომასთან ერთად ნადირობაც მოენატრა ძველ მონადირეს. რამდენიმე მოკლული დათვი და ჯიხვი არის ვალოდია გერლიანის ანგარიშზე, ახლა მხოლოდ სიზმრებში ხედავს, მშობლიურ ხეობაში როგორ ნადირობს.

და საფლავებსაც _ ბებიებისა და ბაბუების, მშობლების, ცოლისა და შვილების საფლავებს, რომელთაც უკანასკნელად ხეობის დატოვების დღეს მოეფერა.

,,დღესვე დავბრუნდებოდი, ფეხითაც კი დავბრუნდებოდი, თუნდაც ვიცოდე, რომ შეიძლება მომკლან. ოღონდ კი მითხრან, რომ იქ დაბრუნებულს აქ მოღალატედ არ შემრაცხავენ», _ ამბობს ვალოდია.

სამოსელი პირველი

,,ზოგიერთების საყურადღებოდ ვაცხადებ, რომ თუ ტრადიციულსა და ნაციონალურს გვინდა ხაზი გავუსვათ, მაშინ ქართველ კაცს უნდა ჰქონდეს ოდნავ გრძელი, და ამასთან აუცილებლად შავი ფერის»! _ განაცხადა ვანის მაჟორიტარმა დეპუტატმა ბეჟან ხურციძემ საქართველოს წინა მოწვევის პარლამენტის ერთ-ერთ სხდომაზე.

,,თუ ასეა საქმე, მაშინ არც ქართველ ქალბატონებს აწყენდათ წელს ქვემოთ ჩასუქება», _ შეეპასუხა მას პარლამენტარი კოტე გაბაშვილი.

,,ბატონებო, რა ნაცვალსახელებით საუბრობთ, დააკონკრეტეთ, თორემ დაიბნა ხალხი», - რეპლიკა გაისმა სხდომათა დარბაზში.
 
მხოლოდ რეპლიკის შემდეგ გაირკვა, რომ მაჟორიტარი ბეჟან ხურციძე რუსეთში საქართველოს იმ დროისთვის ახლადდანიშნული ელჩის, ვალერი ჩეჩელაშვილის საქციელის გამო ბრაზობდა.

,,ვალერი ჩეჩელაშვილი, საკუთარი ინიციატივით, რუსეთის პრეზიდენტ პუტინისთვის ,,რწმუნებათა სიგელის» გადაცემის ცერემონიაზე, ნაციონალურ ტანისამოსში გამოწყობილი მივიდა. Eეს ინიციატივა თავისთავად მისასალმებელია, მე ვაყენებ წინადადებას, რომ ყველა ოფიციალურ შეხვედრებზე ქართველი ჩინოსნები ჩოხით გამოცხადდნენ. Mმაგრამ ჩოხა უნდა იყოს ნამდვილი, ტრადიციული და არა ისეთი როგორიც ბატონ ვალერის ეცვა», _ განმარტა მაშინ ბეჟან ხურციძემ.

პარლამენტის ეს სხდომა არ უნახავს, ,,ჩოხოსანთა ლიგის» ერთ-ერთ დამფუძნებელს, მწერალ ოტია იოსელიანს, მაგრამ ლიგის წევრ ბეჯან ხურციძის ნათქვამს ბოლომდე დაეთანხმა.

,,მე ჩოხა მაშინ ჩავიცვი, როცა პასპორტიდან ნაციონალობის გრაფა ამომიღეს. Aახლა პარლამენტი ,,ნაციონალებს» მიაქვთ, და ჩოხას თუ ჩაიცვამენ არაფერი დაუშავდებათ. ოღონდ ბიუჯეტის ხარჯზე თუ შეიკერეს ჩოხები დევიღუპებით, ბიუჯეტი გეირღვევა. მე ერთი ნამდვილი ჩოხა თავისი ატრიბუტებით 300 ლარი დამიჯდა,» _ ამბობს ოტია იოსელიანი.

ჩოხოსანი მწერალი, რუსეთში საქართველოს ყოფილ ელჩზე მეტად, ქართული შოუ-ბიზნესის წარმომადგენლებზეა გაბრაზებული, რომლებმაც ეგრეთ წოდებული ,,ჩოხა-ფართი» მოაწყვეს.

,,ფართე ჩოხა კი გამიგია, სქელი კაცები იცვამენ ხოლმე, მარა ე ,,ჩოხა-ფართი» კაი ხანს ვერ გევიგე, რა იყო?! Aარადა ტელევიზორი ყოველ დღე მიძახოდა ,,ჩოხა-ფართი შედგება, ჩოხა ფართიო!» თურმე ,,ფართი» _ ,,სუფრა» არ ყოფილა. შე დალოცვილო, თუ ჩოხით ქეიფი გადაგიწყვეტია, ბარემ ილაპარაკე კიდეც ქართულად», _ ბრაზობს ოტია იოსელიანი.

მე და ის

მე და ის ერთ ქვეყანაში, ერთსა და იმავე წელს, ერთნაირი სიდიდის ქალაქში დავიბადეთ. თუ გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ ერთი სქესი გვაქვს და მოგვიანებით ერთი და იგივე პროფესია ავირჩიეთ, წესით ერთმანეთის მსგავსი პირობები და შესაძლებლობები უნდა გვქონოდა. მაგრამ პირობები, რომელშიც მე და მას დღეს გვიწევს ცხოვრება, ერთმანეთისგან კარდინალურად განსხვდება.
ეს განსხვავება ჩემთვის მაშინ გახდა თვალშისაცემი, როცა მას პირველად შევხვდი. მე მაშინ სოჭში ქუთაისიდან, საქართველოს სხვადასხვა რეგიონების წარმომადგენელ ჟურნალისტებთან ერთად ვლადიკავკაზის გავლით ჩავედი. იგი კი სოხუმში მცხოვრებ ჟურნალისტებთან ერთად იმ გზით ჩამოვიდა, რომლითაც ადრე ჩვენც ვსარგებლობდით. და მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი გზა მისაზე გაცილებით გრძელი იყო, დრო ამ გზის გავლისთვის ლამის თანაბარი დაგვჭირდა.
მოგვიანებით იგი მიყვებოდა, რა ნელა დადის მატარებელი სოხუმიდან სოჭამდე შემორჩენილ ლიანდაგებზე. მიყვებოდა, თუ რამდენ სირთულესთანაა დაკავშირებული იმ ერთადერთი საზღვრის გადალახვა, რომელიც მისთვის ხანდახან მაინც შეიძლება გაიღოს. რომ ესეც კი რთულია, თუნდაც იმიტომ რომ მას პასპორტი არ აქვს. თუმცა ამას ყველაფერს ისე ყვებოდა, რომ არ წუწუნებდა.
მის მიერ დაწერილი თითქმის ყველა სტატია, რომელიც კონფლიქტით დაშორებული ჟურნალისტების თანამშრომლობით გამომავალ ერთადერთ გაზეთ ,,პანორამაში» იბეჭდებოდა, იგი ცდილობდა მოეთხრო როგორ ვითარდებოდა ქალაქი, სადაც ცხოვრობს. თუმცა ამ მცდელობას უნებურად ახლდა იმ მძიმე პიროებების აღიარება, რომელიც ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაშია შექმნილი.
ერთგან იგი ყვებოდა ტურიზმის განვითარებაზე, მაგრამ იმავე სტატიაში მოყვანილი ციფრები და რესპონდენტები, საუბრობდნენ იმ შიშზე რომელიც სოხუმში დასვენებას ახლავს თან, რის გამოც რუსეთის მოქალაქეთა დიდი ნაწილი (ტურიზმი ხომ აქ სწორედ რუსეთის მოქალაქეებით შემოიფარგლება) სოხუმში ჩასვლას ვერ ბედავს.
სხვა სტატია განათლების სისტემაზე წერდა, სტატიაში არაფერი იყო ნათქვამი, იმაზე, რომ სოხუმში განათლებამიღებულებს, მხოლოდ ადგილზე დასაქმების პერსპექტივა თუ აქვთ. რომ მხოლოდ ერთეულებს უმართლებთ და რუსეთში ხვდებიან. ეს უკვე სხვა სტატიაში იკითხებოდა, სადაც რუსეთის უნივერსიტეტში განათლებამიღებულების კონგრესს სოხუმში ისე ხვდებოდნენ, როგორც დიდ საერთაშორისო კონფერენციას.
თითოეულ მის სტატიაში თუ მონათხრობში იკითხებოდა ის, რომ მისთვის სამყარო სოხუმითა და რუსეთით შემოიფარგლება, და მორჩა. სხვა მისთვის დახურულია.
ბოლო დროს მისთვის რაღაც რაღაც კარებებს ხსნიან. პირველად ღრმად იმ სტატიაში ამოსიუნთქა, რომელიც სოჭის ოლიმპიურ ქალაქად გამოცხადებას ეხებოდა. მისი ამ წერილის ყველა სიტყვაში იმედი ყვიროდა,: იმედი, რომ მისი დედა ან მამა, ან თუნდაც მეზობელი ბოლოს და ბოლოს დროებით მაინც დასაქმდება, იმისა, რომ მისი ქალაქის ცხოვრებაზე სოჭის ოლიმპიადა რაღაცით მაინც შეიძლება აისახოს. რომ რაღაცას იყიდიან, გაყიდიან, რამეს ააშენებენ...
ერთდროულად ბრაზი და სიხარული _ აი რას ვგრძნობ, როცა სოხუმთან დაკავშირებულ რუსეთის ახალ-ახალი გეგმების შესახებ ვიღებ ხოლმე ინფორმაციას. საშინლად ვბრაზობ, იმის გამო, რომ იქ, ჩემი ქვეყნის მოქალაქეებს, რუსეთის პასპორტები ურიგდებათ, მაგრამ ისიც მახსენდება, თუ როგორ უჭირდა მას პასპორტის საერთოდ არ ქონის გამო. საშინლად ვბრაზობ, როცა ვიცი, რომ სარკინიგზო გზის აღდგენით სამუშაოებს რუსეთის მთავრობა ჩემივე ქვეყნის ტერიოტრიაზე ჩემი ხელისუფლების დაუკითხვად აწარმოებს, მაგრამ ისიც მახსენდება, თუ როგორ უჭირთ კონფლიქტის ზონაში მცხოვრებ ჩემს თანამოქალაქეებს დანგრეულ რკინიგზაზე მგზავრობა. საშინლად ვბრაზდები, როცა რუსულ ტელეარხებზე სოხუმში დასვენების შესახებ რეკლამას ვხედავ, მაგრამ თან მახსოვს, რომ თუნდაც ერთი ტურისტი რას ნიშნავს იქ მცხოვრები რიგითი ადამიანებისთვის, რომელთაც ჩემი არ იყოს, მხოლოდ ერთი სიცოცხლე აქვთ. სიბრაზე მახრჩობს იმის გამო, რომ რუსეთი ჩემი ქვეყნის დაკარგულ ტერიოტირაზე მაცხოვრბელეთათვის ,,უსაფრთხოების მფარველად» იქცა. თუმცა ისიც მახსოვს, თუ როგორ ჯერა მას და მის თანაქალაქელებს, რომ საფრთხე სწორედ საქართევლოდან მომდინარეობს, როგორ ეშინიათ თავდასხმის, ახალი ომის.
ეს ლამის ერთადერთია, რაც დღეს მე და მას საერთო გავქვს _ ახალი ომის შიში. მახსოვს სადღეგრძელო, რომელიც ერთად ვთქვით: ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტში ორივე მხარეს დაღუპულებისა და იმის სურვილის, რომ ჩემსა და მის შვილებს ერთმანეთის პირისპირ დგომა ომში აღარ მოუხდეთ. თორემ ორივემ ვიცით, რომ მეც და ისიც შვილებს სწორედ ამგვარი საჭიროებისთვის ვზრდით.

წითელი კვერცხი გაგორდა

,,ლენინ ჟილ! ლენინ ჟივ! ლენინ ბუდეტ ჟიტ!»
მახსოვს სააღდგომო დღეებში ისტორიის მასწავლებელი ლეონტი გაკვეთილს ამ შეძახილით გვაწყვბინებდა. ჩემს ბავშვობაში ყველაფერი წითელი იყო: ყელსახვევი, დროშა, სამკერდე ნიშანი. ლეონტის წითელი ყველაფერი უყვარდა, მარტო წითელ კვერცხებს ვერ იტანდა. აღდგომის დღეებში სათითაოდ ჩამოგვივლიდა და ხელებს გვიმოწმებდა. ვაი მას, ვისაც წითელი საღებავით ექნებოდა დასვრილი. ასეთებს ლეონტი დაფასთან დაამწკრივებდა, ხელებს წინ გამოაშვერინებდა და სახაზავით სცემდა.

ეს ,,სააღდგომო რიტუალი» მერვე კლასში აღვკვეთეთ. ლეონტის ზურგზე გადაჭდობილი ხელებით პიჯაკის უკან მოქცევდა უყვარდა და მერხებს შორის ასე დადიოდა ხოლმე. ჩვენც ავდექით და შეღებილი წითელი კვერცხები პიჯაკის ჯიბეებში ჩუმად ჩავუწყვეთ. ის იყო საღებავით დასვრილი ხელების სახაზავით კიდევ უფრო დაწითლებას გვიპირებდა, რომ ერთ-ერთმა დასასჯელად გამზადებულმა შესძახა: ,,ჩვენთან რა გინდა, თვითონ წითელი კვერცხებით გაქვს ჯიბეები სავსეო!»

შეცბუნებული ლეონტი საკუთარ ჯიბეებს წვდა და იქიდან წითელი კვერცხები რომ ამოიღო, გაკვირვებულმა წამოიძახა: ,,მე კვასკვასა წითელი კვერცხი შევღებე, ეს ჩემი არ არისო!»

ისტორიის მასწავლებელზე უფრო გაკვირვებულები იმ დღეს ბავშვები ვიყავით, რადგან აღმოვაჩინეთ, რომ თვით ლეონტიც კი სააღდგომოდ კვერცხებს ღებავდა...

იმ დღეს ლეონტის ხმა აღარ ამოუღია, მის გაკვეთილზე კი მთელი ერთი საათის განმავლობაში ბავშვები სააღდგომო კვერცხებს ვაჭახუნებდით, მათი გემო არასდროს დამავიწყდება». 

ამ ისტორიას დედაჩემი სააღდგომო კვერცხების შეღებვისას ყოველთვის იხსენებს. მერე წითელ კვერცხებს გვაწვდის და აღდგომას გვილოცავს. და მიუხედავად იმისა რომ ჩემთვის სააღდგომო კვერცხს დედაჩემის მიერ ლეონტის გაკვეთილზე მირთმეული კვერცხის გემო არასდროს ექნება, დედის მოლოცვას მაინც გულწრფელად ვპასუხობ: ,,ქრისტე აღსდა! ჭეშმარიტად აღსგა!» 

სალონური ცხოვრება

ორი სილამაზის სალონი და ერთი ჯულიეტა ქუთაისში, ჩემი ბავშვობის წლებში, ცოცხლებსა და მკვდრებს აბსოლუტურად ყოფნიდა. გარდაცვალებამდე ქუთაისლები ,,¹1 და ¹2 სილამაზის სალონებში» ლამაზდებოდნენ, გარდაცვლილებს კი მოხუცი ჯულიეტა ემსახურებოდა.  

სტატისტიკის დეპარტამენტის იმერეთის რეგიონულ სამმართველოში მიმტკიცებენ, რომ ჩემი ბავშვობიდან დღემდე ჩემს მშობლიურ ქალაქში ცოცხლათა რიცვი (მიგრაციის ხარჯზე) 30% შემცირდა, და რომ გარდაცვალების შემთხვევების სტატაისტიკაც დაღმავალია. თუმცა ამის დაჯერება, სარიტუალო და სილამაზის სალონების რიცხვის გათვალიწინებით, ძნელია.

მას შემდეგ რაც ქუთაისში სილამაზის სალონთა რიცხვმა ოცდაათს გადააჭარბა სალონთა დანომვრამ აზრი დაკარგა. დღეს ქალაქში ხუთასზე მეტი ნაირ-ნაირი სახელწოდების სალონი ფუნქციონირებს. სახელთაგან ყველაზე მოკლე ერთასოიანია: ,,L» ყველაზე გრძელი კი სადღეგრძელოსავით ჟღერს: ,,სილამაზე, ჯანმრთელობა, დღეგრძელობა».

სილამაზის სალონთა გაზრდილ რაოდენობასთან ვერ მოვა სარიტუალო დანიშნულების სალონთა რიცხვი, თუმცა ,,ერთი ჯულიეტას ბაზაზე» ოცამდე ჯულიეტას საქმის მიმდევარი ოფისის გახსნა მაინც საყურადღებოა. არის კიდევ ერთი მთავარი მიზეზი, რაც სილამაზის სალონებზე საუბრისას ,,სარიტუალო საქმეს» მახსენებს: მომსახურების მსგავსი სერვისი.

მაკიაჟი, ვარცხნილობა, ,,მანიკური» ,,პედიკური», თაიგულის დამზადება და თქვენ წარმოიდგინეთ ყინულის თერაპიაც კი _ მომსახურების ის სახეობებია, რომლებსაც გარდაცვლილებსა და ცოცხლებს განურჩევლად სთავაზობენ. განსხვავება მხოლოდ ფასებშია. რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს. მიცვალებულთა მოვლა-გალამაზება, ალბათ პროცედურის განუმეორებლობის გამო, ცოცხლებზე ორჯერ ძვირი ჯდება.  

კლიენტი ზემოთხსენებული ორი საპატიო საქმით დაკავებეულ დაწესებულებებს არსდროს აკლია. მეტიც მხარის საგადასახადო სამსახურში ერთ-ერთ საპატიო თანამდებობაზე მომსახურე მეგობარი მე და ჩემს დანარჩენ მეგობრებს ,,ფულის ჩადებას» სწორედ ,,სალონურ ბიზნესში» გვირჩევს. ,,ამ საქმეში ჯერ არავის არაფერი წაუგია», _ გვარწმნებს იგი.

აღნიშნული რჩევა ბოლო დროს ,,მეგობარმა» ახალი ნოვატორული იდეით გაამდიდრა. ,,კარგი იქნება თუ თქვენს მიერ გახსნილი სალონი სარიტუალო და სადღესასწაულო მომსახურებას მომხმარებლებს ერთობლივად შესთავაზებს», _ გვირჩია მან. 

,,მეგობრის» რჩევა თავიდან უხერხული მეჩვენა. მაგრამ, როცა გუშინ შევნიშნე, თუ როგორ მიაცილებდა სარიტუალო მომსახურებაგამოვლილ მიცვალებულს სილამაზის სალონგამოვლილი ხალხი, მივხვდი, რომ ახალ იდეაში მიუღებელი არაფერი იყო.

მივხვდი იმასაც, თუ რა უნდა ვუპასუხო კითხვას, რომელსაც ქალაქიდან გასულს ხშირად მისვამდნენ და რომელზეც პასუხს ვერასდროს ვპოულობდი. მარტივ კითხვას ,,რა ხდება ქუთაისში?», პასუხიც მარტივი აქვს _ ,,ვკვდებით და ვლამაზდებით»! 

ტყეში მხოლოდ მამაკაცებია

,,_ თუ ძმა ხარ, იქნებ წამალი მიწილადო?! გუშინ რაც მქონდა ყველა 
გამოვიყენე!» _ ამ შინაარსის თხოვნით ჩემი მეუღლე დათო მეგობრებს და პირიქით მეგობრები მას ხშირად მიმართავენ.

მსგავს საუბრებს უმეტესად სატელეფონო ხასიათი აქვს. სწორედ ამიტომ ვარ დარწმუნებული, რომ სატელეფონო საუბრებს ჩვენთან არავინ უსმენს. წინააღმდეგ შემთხვევაში სამართალდამცავები დათოს, როგორც ნარკოტიკების მოხმარებაში ეჭვმიტენილს არაერთგზის მოაკიხავდნენ.

საბედნიეროდ დათოს ნარკოტიკებთან საერთო არაფერი აქვს. უბრალოდ მას და მის მეგობრებს ყოველდღიური თოფის წამლის პრობლემა აწუხებთ.

ისე, მონადირენი მართლაც ძალიან გვანან ნარკომანებს. ისინიც მზად არიან წამლის გულისთვის უკანასკნელი გროშები გაიღონ. რამდენიმედღიანი შესვენება და სანადიროდ წაუსვლელობა მათაც თავისებურ ,,ლომკაში» აგდებს. თავად ნადირობის პროცესი კი მათთვის იმდენად სასიამოვნოა, რომ შეუძლიათ შუაღამით თბილი საწოლი დათმონ და ჭაობებსა და ტყე ღრეში, სადაც ნემსის მაგივრობას ეკლები სწევენ, ნადირი ეძებონ.

მაგრამ არის ერთი მთავარი განსხვავება: ნარკოტიკისგან განსხვავებით, ნადირობა მომხმარებელთა ჯანმრთელობაზე დადებითად მოქმედებს.

ჰოდა ამის გამო მეც არ მწყენია, როცა შვილის დაბადებისას დათო სანადიროდ იყო წასული. არც იმაზე ვბრაზები, რომ ბავშვების ძილს (ჩემსაზე აღარ ვსაუბრობ) მუდმივად ძაღლების ყეფა აფრთხობს. საერთოდ, ორ შვილთან ერთად ოთხი ძაღლის მოვლაც არ მაღიზიანებს.

პირიქით ვამაყობ კიდეც. აბა, როგორ შემეძლო არ მეამაყა, როცა მგელის გამგმირავ ჩემს მეუღლეს, მადლობის სათქმელად მგლისგან შეწუხებული მთელი სოფელი სახლში მოადგა.

დათო რომ ცნობილი მონადირეა, ხშირად მეხმარება კიდეც. საქართველოს რომელ კუთხეშიაც არ უნდა მოვხვდე (ასეთი რამ კი, ჩემი პროფესიის გამო, ხშირად ხდება) ყველგან დათოს ნაცნობ-მეგობრები მხვდებიან და მეხმარებიან. მეც ვრწმუინდები, რომ არსებობს ერთი დიდი მონადირეთა კლასი, რომელიც სხვებთან შედარებით ყველაზე შეკრული და სანდოა.

როცა ამ კლასის წარმომადგენელთა საუბარს ვისმენ, მაგალითად ხვალინდელი ნადირობის სტრატეგიის შესახებ, იმაშიც ვრწმუნდები, რომ ცხოველების თვით ზოოლოგებზე უკეთ, მონადირეებს ესმით.

მერე მეც ცნობისმოყვარეობა მიპყრობს, ასეთს რა სიამოვნებას ანიჭებს დათოს ტყეში ნადირის მოკვლა, როცა სახლში ქათამს ვერ დააკვლევინებ. ან ნადირის მონადირებით ისე როგორ ნაყრდება, რომ სახლში ნანადირევის ხორცზე პირს არ აკარებს.

ჰოდა ამდენის მნახველს და გამგონეს, არ შეიძლება ნადირობა თავდაც არ მომინდეს, თანაც ძალიან. მაგრამ მონადირეთა დაუწერელი კანონი ,,ტყეში მხოლოდ მამაკაცები არიან!» ნატვრის ახდენაში ხელს აუცილებლად შემიშლის.

Aმიტომ მაქვს წინადადება _ ცოლებმა,,მონადირეთა მეუღლეების კავშირი» შევქმნათ, ქმრებს თოფები მოვპაროთ და ჰაი და ტყეში! 

ჰაიმვეე

,,ამან თუ მიკბინა, სულს გამაფრთხობინებს», _ შევძახე ,,გერმანული კოღოს» დანახვაზე, რომელიც ქალაქ გენზელკირხენში მდგარ ქართველთა საცხოვრებელში ჩემთვის დროებით გამოყოფილ ოთახში დანავარდობდა.

,,აქაური კოღოები არ იკბინებიან!», _ დამამშვიდა საკუთარმა ძმამ _ კობამ, რომელსაც ,,გერმანულ კოღოებთან» ურთიერთობის 5 წლიანი გამოცდილება ჰქონდა.

ძმის ნათქვამში მხოლოდ მეორე დილით დავრწმუნდი, როცა გაღვიძებულმა საკუთარ სხეულზე ერთი ნაკბენის კვალიც კი ვერ აღმოვაჩინე.

ჩავთვალე, რომ ჩემი პირველი დღე გერმანიაში კარგად დაიწყო და ჩემს გასაცილებლად მოსულ ძმას იმ დაწესებულებისკენ, სადაც ორი თვის განმავლობაში ჟურნალისტური კვალიფიკაცია უნდა ამემაღლებინა, მშვიდად გავყევი. 

თუმცა ქართველთა საცხოვრებლის ჭიშკართან მისულს გული კვლავ გადამიცივდა _ ჩემს წინ ჩემი სიმაღლის ოთხი სხვადახვა ჯიშის ძაღლი გადამეღობა.

,,აქაური ძაღლები არ იკბინებიან», _ კვლავ დამაშვიდა ძმამ, რომელსაც ამჯერად იოლად ვენდე და ნაბიჯი წინ უშიშრად გადავდგი. ძაღლებს რეაქცია არ ჰქონიათ.

დანიშნულების ადგილას მისვლამდე კობა დაუზარებლად მიხსნიდა ძაღლების ,,ურიაქციობის» მიზეზს. 

,,აქ ძაღლმა რომ ადამიანს უკბინოს პატრონს დიდი ჯარიმის გადახდა უწევს. ამიტომ ძაღლებს ადრიდანვე სპეციალურად ამუშავებენ _ ზოგს კოდავენ, ზოგს ნემსს უკეთებენ... ხომ ხედავ, ერთსაც კი არ დაუყეფია», _ ამბობდა იგი.

მე კი მის მონათხრობზე უფრო გზად მდგარი გერმანული ჭადრები მაკვირვებდა. ყველა ერთი სიმაღლის იყო და ყველას პროპორციულად ამოსული, თანაბარი რაოდენობის ტოტი ჰქონდა. ხეები ისე გავდნენ ერთმანეთს, რომ ფოთლებიც კი თანაბრად გადანაწილებული მეჩვენა.

კობამ ამიხსნა, რომ ხეებსაც აქ ძაღლებივით ,,თავის ჭკუაზე» ზრდიდნენ. 

კობას საუბარში ავტობუსი ჩვენთვის ბოლო გაჩერებაზე გაჩერდა. საათი 8 : 40 სთ-ს უჩვენებდა. ჩემი სამუშაო დღე წინასწარ მომზადებული განრიგით 8 : 45 სთ-ზე უნდა დაწყებულიყო. გაჩერებიდან ჩემთვის სამუშაოდ განკუთვნილ ოთახთან მისვლამდე ზუსტად ხუთი წუთი რომ დამჭირდა, მაშინ მივხვდი, რომ მეც სამსახურში ,,მათ ჭკუაზე» მივედი.

,,მათ ჭკუაზე» გენზელკირხენში ორი თვის განმავლობაში ვიარე. ამან ჩემს ჭკუასაც ბევრი შემატა. ინტერნეტ-ჟურნალისტიკის ცოდნის შეძენის გარდა, ,,რეერმანის პრინტ-მედიაში» (ორგანიზაცია სადაც პრაქტიკას გავდიოდი) გავიგე, რომ ჩემს სამუშაო ოთახში მომსახურე ჰერმანმა და მონიკამ, მრავალწლიანი ურთიერთობის მიუხედავად ერთმანეთის შესახებ არაფერი იცოდნენ. 

ჩემს იქ ყოფნაში ჰერმანმა და მონიკამ ერთმანეთიც გაიცვნეს და საქართველოც. ,,შენ ,,ჰაიმვეე» გჭირს!» _ დიაგნოზი დამისვა ჰერმანმა, რომელიც ჩემი წყალობით ვებ-გვერდს საქართველოს შესახებ მეცხრე გზის ათვალიერებდა. 

,ჰაიმვეე» ის დაავადებაა, რომელიც უცხო ქვეყანაში მოხეედრილ ქართველს პირველი თვეების განმავლობაში აწუხებს. ყველაფერი გეუცხოვება: ცა, ბუნება, საკვები, ადამიანები _ ასეთია ამ დაავადების სიმპტომები, რომლებიც დროსთან ერთად ქრებიან», _ მიხსნიდა მოგვიანებით საკუთარი ძმა.

იქნებ სწორედ ამ ,,ჰაიმვეეს» გამო იყო, რომ გერმანიაში პომიდორს და ქლიავს ჩემთვის ვაშლის გემო ჰქონდა, რომელიც თავის მხრივ არაფრით განსხვავდებოდა იქვე ნაყიდ კიტრისგან. 

მაგრამ აბა ,,ჰაიმვეეს» როგორ დავაბრალო, ის რომ გერმანიაში იმ ჭინჭარმაც კი არ დამსუსხა, რომელსაც სპეციალურად შევეხე.

,,ჰაიმვეესგან» განკურნებას არ დავლოდებივარ, დარჩენა შემეძლო, მაგრამ გერმანია ორ თვეში დავტოვე.

თვითმფრინავის ტრაპიდან ჩამოსვლისთანავე ქართულ მიწას ვეამბორე. 

,,რამდენი წელია, რაც აქ არ ყოფილხარ?» _ მკითხა აცრემლებულმა გამცილებელმა.

,,დიდი ხანია, ძალიან დიდი ხანია», _ ვერ გავაწბილე კითხვის ავტორი, ან კი როგორ უნდა მეთქვა, რომ გაპარჭყული ჭადრები, და მკბენარა კოღოები ძაღლები და ჭინჭრები მენატრებოდნენ.

ვის დარაჯობს ძაღლი?

ჩემმა ძაღლმა ჯერიმ, ზუსტად იცის, რომ მისი უპირველესი საქმე ფრინველზე ნადირობაა. არც ლაის _ მეორე ძაღლს ეშლება, რომ ცხოველზე სწორედ მან უნდა ინადიროს. ლუსის _ მესამეს, სახლის სადარაჯო აქვს ჩაბარებული. სამივე მოვალეობას თავს ბრწყინვალედ ართმევს და ეს იმის დამსახურებაა, რომ თავის დროზე სამივე ჯიშების, ანუ დანიშნულების მიხედვით გაწვრთნეს.

თანამედროვე თეორიის მიხედვით მედიას ,,მოდარაჯე ძაღლის ფუნქცია» აქვს. მიუხედავად იმისა, რომ მომავალ ჟურნალისტებს ამ თეორიის თანახმად უკანაკნელი 8-9 წელია წვრთნიან, ქართულ მედიას ეს ნაკლებად დაეტყო. ფუნქციის ამგვარი ფორმულირება ჩვენთვის არაადაპტირებული გამოდგა _ ,,ძაღლი» ქარველებისთვის მედიაზე წინ უფრო მოღვაწეობის სხვა სახეობებთან ასოცირდება. შედეგად ქართული მედია დღეს ყველა სახის ძაღლია, მოდარაჯე ძაღლის გარდა.

ქართული მედიის ნაწილი თავისუფლად შეიძლება გაერთიანდეს ,,ეზოში ავი ძაღლიას» კატეგორიაში, ნაწილი აკაკისეული ,,კუდქიცინა მურიის» პრინციპების განმხორციელებელია. ერთი ნაწილის დანიშნულება მხოლოდ ყეფაა, ქარავანის შეუჩერებელი გადაადგილების ფონზე. მათ კი, ვისაც ასე თუ ისე ახსოვს, რომ ჟურნალისტიკის ძირითადი საქმეა _ უდარაჯოს, ვერ გაურკვევია _ ვის ან რას დარაჯობს ეს ძაღლი? ამ კითხვაზე სავარაუდო პასუხებს შორის ძირითადად ფიგურირებს ხელისუფლება, ოპოზიცია ან სახელმწიფო, ყველაზე ნაკლებად კი საზოგადოება.

ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოში განვითარებული მოვლენების ფონზე განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს მოდარაჯე ძაღლის ახალი თეორია, რომლის თანახმად ჟურნალისტიკის უმთავრესი დანიშნულება სწორედ სახელმწიფოს ინტერესების სადარაჯოზე ყოფნაა და არა საზოგადოების. ამგვარი თეორიის მიმდევრები საქართველოში მოღვაწე ჟურნალისტების იმ მცირე ნაწილს, რომლებიც მოვლენების გაშუქებისას ცდილობენ მიუახლოვდნენ მაინც სიმართლეს, ყველაზე ხშირად (უკანასკნელად ეს შედარება ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის რიგებიდან გამოსული ერთ-ერთი აქტივისტის საჯარო გამოსვლის დროს მოვისმინე) ადარებენ ერეკლე მეფის დროინდელ მოღალატე ქართევლს, რომელმაც მტერს შეატყობინა _ ,,ქართველებს მეზარბაზნეები აღარ ყავთო». ჩანს ამ თეორიის მიმდევრები თავად ჟურნალისტებს შორისაც ბლომად არიან, რადგან ბოლო დროს სულ მტრისგან ვიგებთ ხოლმე, რომ მეზარბაზნეები არ გვყოლია.

ამ თეორიის მიმდევარმა მედიამ, მაგალითად ვერ, უფრო სწორად არ უდარაჯა, აგვისტოს მოვლენების დროს, ცხინვალის რეგიონის ქართულ სოფლებში მცხოვრებ მოსახლეობას. ,,როცა ჩვენი ჟურნალისტები მიმტკიცებდნენ _ ,,ქართული ჯარი ცხინვალს აკონტროლებსო», ამ დროს უკვე ჩემი სოფელი რუსებისა და ოსების მიერ იძარცვებოდა. ამის გამო მომიკვდა ბიძა, ამის გამო ჩამრჩა იქ ყველაფერი, რაც მებადა», _ მიყვებოდა ჩემი ერთ-ერთი რესპონდენტი, ახალგორიდან დევნილი არჩილი და მისი მსგავსი ბევრია. შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა კი აჩვენა, რომ აგვისტოს მოვლენების დროს მედიის ამგვარმა ქმედებამ ვერ უდარაჯა ვერც სახელმწიფოს, რომელიც დღეს სამოქალაქო დაპირისპირების ზღვარზეა.

ამგავრი შედეგი კი არ არის გასაკვირი, რადგან სახელმწიფო ინტერესებისთვის სამსახური მედიას მხოლოდ ერთადერთი გზით _ საზოგადოების სადარაჯოზე ყოფნით შეუძლია.

ხალხის მართვა, იდეოლოგიის გავრცელება, საზოგადოების აღზრდა თუ გართობა _ ეს ის ფუნციებია, რომელსაც ჟურნალისტიკას არსებობის ყველა ეტაპზე, ყველა ეპოქასა, თუ სახელმწიფოში ახვევდნენ და ახვევენ თავს. არსებობს მუდმივი მცდელობა _ მედიის გამოყენების, და გამოყენებისგან თავდაცვის ერთადერთი არჩევანი: მედიის ძირითადი ფუნქციის _ ინფორმირების, ნეიტრალური გამშუქებლის გათავისება.

ლამის ყოველწლიურად იზრდება იმ თეორიების ჩამონათვალი, რომელსაც გასული საუკუნის მიწურულს ილიონისის უნივერსიტეტის პროფესორებმა _ ფრედ ზიბერტმა, უილბურ შრამმა და თეოდოს პეტერსონმა, ,,პრესის ოთხი თეორია» უწოდეს. მკვლევარებს არ გასჭირვებიათ დაემტკიცებინათ, რომ მედიის საქმიანობა ყოველთვის არის დამოკიდებული იმ სისტემაზე, რომელშიც იგი მოქმედებს. შესაბამისად მათ ნაშრომში საუბარია პრესის ,,საბჭოთა კომუნისტურ», ,,ავტორიტარულ», ლიბერტალურ» და ,,სოციალური პასუხისმგებლობის» თეორიებზე, რომელთაც დროთა განმავლობაში დაემატა ,,რევოლუციური», ,,დემოკრატიოული» და სხვა თეორიები.

სკეპტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ჟურნალისტიკა ვერ შეძლებს ამგვარი დამოკიდებულებისგან გათავისუფლებას. მაგრამ, თუ ეს შესაძლებელია მოღვაწეობის სხვა სფეროებში, რატომ უნდა იყოს შეუძლებელი ჟურნალისტიკისთვის?

იგივე აგვისტოს ომის დროს გორის ჰოსპიტალში რომ შეგეხედათ, დარწმუნდებოდით რომ ექიმები განურჩელად კურნავდნენ დაჭრილებს. არავინ არკვევდა, რომელ დაპირისირებულ მხარეს, თუ ეთნოსს წარმოადგენდა დაზარალებული. თუ ცხინვალისა და ვლადიკავკაზის საავადმყოფოებში მოხვედრილ და მოგვიანებით ოჯახში დაბრუნებულ ქართველებს შეეკითხებით, ისინიც დაგიტასტურებენ, რომ ოსი ექიმებიც მათ ისევე მკურნალობდნენ, როგორც სხვებს.

თუ მედ-პერსონალისთვის ადამიანებზე ზრუნვა უმთავრესია და ამას ყველა სახელმწიფოში საზოგადოება მხოლოდ მიესალმება, რატომ არის ეს შეუძლებელი მედიის პერსონალისთვის?!

იქნებ, ბოლოს და ბოლოს, ჟურნალისტებმაც დავდოთ ჩვენი ,,ჰიპოკრატეს ფიცი», დავდგეთ ყველა არსებულ სისტემაზე მაღლა და ვუდარაჯოთ ადამიანს, ხალხს, საზოგადოებას!



Pშ: მსურს აქვე შევასრულო ჟურნალისტიკის ერთი უმთავრესი პრინციპიც _ არ დავუტოვოთ პასუხგაუცემელი კითხვები აუდიტორიას! ამიტომ განვმარტავ, რომ ჩემ ოჯახში მრავალძაღლიანობა ჩემი მეუღლის სამონადირეო მისწრაფებების წყალობაა J